دکتر احد فرامرز قراملکی، مدیرگروه اخلاق حرفه ای دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد وضعیت انتشار مقالات، کتب تألیفی و ترجمه در حوزه اخلاق گفت: در حوزه مطالعات اخلاقی اعم از اخلاق پژوهی و اخلاق نگاری در دهه اخیر شاهد رشد و پیشرفت نسبتا خوبی در مقایسه با دهه های قبل بودیم و در برخی از موضوعات مانند اخلاق پژوهش و اخلاق کسب و کار کارهای خوبی تولید شده است، اما اگر این مقایسه را در نسبت با نیازهای فعلی جامعه در نظر بگیریم باید گفت که هنوز میان وضعیت موجود از حیث نشر آثار اخلاقی و وضعیت مطلوب یعنی پاسخگویی به نیازها رخنه نسبتا وسیعی وجود دارد.
وی افزود: در برخی از حوزه های اخلاق کاربردی و اخلاق حرفه ای تقریبا کار جدی مشاهده نمی شود. امروزه تنوع مشاغل و سازمانها بسیار است و گروه های اجتماعی مختلفی وجود دارند، اما در این زمینه آثار اخلاقی زیادی به چشم نمی خورد. ما در زمینه تصحیح اخلاق پژوهی های قدما هم فعالیت مناسبی نداریم. در زمینه احیای نظریه های اخلاقی قدما در زمینه کشف تطور تاریخی علم اخلاق در تمدن اسلامی و نیز در زمینه اخلاق کاربردی در حوزه های عملیاتی در جامعه به شدت نیاز داریم و می توان گفت که کم کار شده است.
وی با بیان اینکه امروز در مقوله داوری؛ چه داوری در میدان های ورزشی و چه داوری در حوزه ها و فعالیت های علمی، سرنوشت گروه های بسیار زیاد و اصناف زیادی از جامعه به این داوری ها وابسته شده است، اظهار داشت: گاهی یک داوری ممکن است به تشنجی در شهر منجر شود اما در باب اخلاق داوری متأسفانه چندان اثری منتشر نشده است. در حالتی که به نظر می رسد اخلاق داوری در حوزه اخلاق داوری ورزشی محتاج پژوهش های بسیار تخصصی تر هست. همه می دانیم که داوری در زمین فوتبال با داوری در ورزش کشتی دو حوزه کاملا تخصصی است و محتاج است که دانشمندان ضوابط اخلاقی این حوزه ها را تدوین کنند.
قراملکی با بیان اینکه در زمینه اخلاق داوری علمی، امروز سرنوشت بسیاری از دانشجویان تحصیلات تکمیلی به دست داورانی رقم می خورد که مقالات و پایان نامه ها را داوری می کنند، تصریح کرد: همچنین اعضای هیئت علمی دانشگاه ها کارنامه های علمی خودشان را در هیئت ممیزه ها داوری می کنند و کتاب هایشان داوری می شود. امروزه جشنواره های بسیار مختلف برگزار می شود که آنچه تعیین کننده است داوری های علمی است و متأسفانه در خصوص داوری علمی به عنوان مثال کار چندانی صورت نگرفته است تنها چند مقاله نوشته شده است که در حد رفع نیاز جامعه ما نیستند.
وی با تأکید بر اینکه در مورد اخلاق نویسندگی جامعه به شدت نیازمند است؛ بیان کرد: امروزه پدیده های غیر اخلاقی در این حوزه هم به چشم می خورد و برای پیشگیری و درمان معضلات اخلاقی در این حوزه هم نیاز به پژوهش های اخلاقی وجود دارد. متأسفانه به طور کلی کتاب سازی دارد رونق می گیرد؛ نمی دانم علتش بعضی از آئین نامه های تشویقی و تنبیهی در خصوص دانشمندان هست که چننی اقتضایی کرده است و یا دلایل دیگری دارد. امروز کتاب سازی در واقع یک پدیده ای است که از طرفی اسراف در کاغذ و وقت خواننده و نویسنده را به میان آورده و از طرف دیگر یک آمار کاذب را به میان آورده است.
وی تأکید کرد: همیشه قصه کتاب سازی را با شغل های کذب مقایسه می کنم؛ در یک جامعه ای ممکن است کسی براساس شغل های کاذب آمار دهد که بیکاری این قدر است و اشتغال اینقدر است در آمارهای مربوط به اشتغال، نباید شغل های کاذب را محاسبه کرد. در آمار مربوط به نشر کتاب، کتاب سازی را نباید در آمار آورد و اگر ما کتاب سازی ها را از آمار کم کنیم آن وقت خواهیم دید که متوسط کار علمی در این زمینه ها چقدر است.
وی اذعان کرد: بنده معتقدم که ما در حوزه اخلاق کاربردی نیازهای بسیار متنوعی داریم که برخی ها را می توان بشمارم؛ اخلاق در میدان ورزش اعم از مدیریت ورزشی، بازیکن و قهرمان و داور. اخلاق در حوزه فعالیت های سیاسی اعم از فعالیت های حزبی، انتخاباتی، فعالیت های مربوط به نخبگان سیاسی و ... است. اخلاق در حوزه دیپلماسی، اخلاق در حوه رقابت اعم از رقابت تجاری، رقابت صنفی و حتی رقابت حزبی. در زمینه اخلاق رقابت، به شدت نیاز داریم و جامعه ما محتاج پژوهش های معطوف به این زمینه است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه اخلاق در تک تک عرصه های کسب و کار، اخلاق بانکداری، اخلاق بیمه، اخلاق مدیریت سرمایه و... وجود دارد، یادآور شد: امروزه بخش بزرگی از سرمایه کشور در دست شرکت های سرمایه گذاری و مدیریت سرمایه است و ما در این زمینه در باب اخلاق سرمایه به شدت کم کار کرده ایم. شاید هم نتوانیم کارهای خوبی را در این زمینه عرضه کنیم.
وی افزود: اطلاع دارم که بعضی از دانشمندان در حال تحقیق و ترجمه و تألیف هستند ولی نیاز جامعه بسیار زیاد است. من معمولا به دانشجویان می گویم که در اخلاق بگوئید که کجاها نیاز نیست؟! تا من بگویم بقیه موارد نیاز هست. امروز بحث اخلاق شهروندی در همه عرصه های اجتماعی مهم و نیاز است. اخلاق، مشتی پند و توصیه نیست؛ باید اخلاق بتواند شهروند را تربیت کند. اخلاق رانندگی ما نیاز به شناخت مسائل اخلاقی در مسائل رانندگی دارد و صرفا چند موعظه و نصیحت کارساز نخواهد بود.
قراملکی تصریح کرد: بین اخلاق رانندگی و تصادفات منجر به مرگ نسبت معناداری وجود دارد و اگر ما این را از قلم بیندازیم و فکر کنیم که برای کاهش تصادفات فقط باید جاده خوب باشد و یا قوانین و جریمه وجود داشته باشد، علی رغم اینکه اینها را قبول دارم اما عنصر مغفولی بنام اخلاق رانندگی نیز هست. در همه شئون زندگی به اخلاق نیاز داریم اما وقتی این عرصه ها را به زبان می آوریم می توان در این حوزه ها برای بار اول کتاب نوشت و این مسئله برای کسانی که روحیه کتاب سازی دارند جذابیت ایجاد می کند و این باعث می شود که در این حوزه ها نیازهای ما به طور کاذب پاسخ داده شود.
وی در پایان سخنانش گفت: تقاضا دارم که محققان به این نیازها در پژوهش ها توجه کنند و با چارچوب نظری علم اخلاق و متدولوژی و روش تحقیق علم اخلاق و با تکیه بر اصول و مبانی علمی به این معضلات بپردازند. گروه اخلاق حرفه ای دانشگاه تهران یک مرکز پژوهشی برای پاسخ به این نیازهاست و خدمات پژوهشی را به صورت رایگان در اختیار هر محققی می گذاریم که در حوزه اخلاق بتواند نیازی را نشانه رود و در رفع آن تحقیق کند.
نظر شما